Zakażenie układu moczowego (ZUM)
ZUM oznacza obecność drobnoustrojów, najczęściej bakterii, w drogach moczowych. W warunkach prawidłowych drogi moczowe (poza końcowym odcinkiem cewki) są jałowe, tzn. nie występują tam żadne drobnoustroje.
ZUM jest drugą pod względem zapadalności (po infekcjach układu oddechowego) chorobą wieku dziecięcego. Prawdopodobieństwo zachorowania zmienia się wraz z wiekiem. U dzieci, ze względu na niespecyficzne objawy, częste są przypadki nierozpoznania i braku odpowiedniego leczenia ZUM.
Bakterie wywołujące zakażenie dróg moczowych w normalnych warunkach żyją w przewodzie pokarmowym człowieka oraz znajdują się (w znacznie mniejszej liczbie) w końcowym odcinku cewki moczowej. W zdrowiu mechanizmy obronne organizmu zapobiegają przedostawaniu się drobnoustrojów z przewodu pokarmowego do dróg moczowych, a także nadmiernemu ich namnażaniu i wnikaniu do wyższych odcinków układu moczowego z cewki – jest to tzw. droga wstępująca (najczęstsza) powstawania ZUM. Inną, rzadszą drogą rozwoju ZUM jest droga krwiopochodna.
Jakie objawy mogą sugerować ZUM u dziecka? To zależy od wieku pacjenta - im młodsze dziecko tym objawy są mniej specyficzne. Mogą to być np.:
- u noworodków: przedłużająca się żółtaczka, niepokój, płacz, ale też zmniejszona aktywność, nadmierna senność, niechęć do ssania, nadmierne pourodzeniowe obniżenie masy ciała, wymioty, biegunka, hipotonia mięśniowa, wzdęcie brzuszka, drgawki,
- u niemowląt: zwyżki temperatury o niejasnej przyczynie, rozdrażnienie, niepokój, senność, brak łaknienia, skłonność do wymiotów, wzdęcia, brak przyrostów masy ciała, płacz w czasie oddawania moczu,
- u dzieci starszych: zwyżki temperatury, ból brzucha (zwłaszcza okolicy nadłonowej i/lub krzyżowo-lędźwiowej), brak łaknienia, nudności, częstomocz, dolegliwości bólowe, pieczenie w czasie oddawania moczu.
Rozpoznanie stawiamy w oparciu o wywiad, obraz kliniczny i wyniki badań dodatkowych, w tym koniecznie posiewu moczu. U najmłodszych dzieci spory problem stanowi pobranie materiału do badania. Popularny woreczek jest najmniej właściwą z metod, i tylko "ujemny" wynik takiego posiewu będzie wiarygodny. Dużo właściwsze jest pobranie moczu ze środkowego strumienia bezpośrednio do jałowego pojemniczka, bądź przez cewnik.
Niezmiernie ważna jest kompetentna interpretacja wszystkich wyników badań, pozwalająca zarówno na potwierdzenie rozpoznania (i co za tym idzie odpowiednie leczenie), jak i jego wykluczenie, ponieważ niepotrzebna antybiotykoterapia jest szkodliwa.
ZUM, zwłaszcza o ciężkim przebiegu, lub nawracające, mogą sugerować obecność wady układu moczowego. Nierozpoznane, nieleczone lub niewłaściwie leczone ZUM, szczególnie u najmłodszych dzieci, mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek, a w konsekwencji nawet do ich niewydolności i konieczności leczenia nerkozastępczego (dializa, przeszczep nerki)